اولین مقتل ۱۸ نفر از شهدای بنی‌هاشم در روز عاشورا از سال ۶۱ تا ۷۰۰ هجری قمری

مقدمه مؤلف

بسم‌اللّه الرحمن الرحیم

بی عنایات حق و خاصان حق **** گر ملک باشد سیه گردد ورق

عنایت جدّم اباعبدالله الحسین علیه‌السلام و شهدای کربلا نصیب این شکسته‌بال گردید و از سال ۱۳۸۶ شروع به مقتل نویسی مستند نمودم.

ابتدا مقتل منحور را درباره فقط روز عاشورا از ۱۲ کتاب از سال ۶۱ تا ۳۸۱ تدوین کردم که در دسترس دوستان عاشورائی قرار گرفت.

بعدازآن هرسال یک مقتل مستقل را تألیف کردم: مقتل علی‌اکبر علیه‌السلام، مقتل علی‌اصغر علیه‌السلام، مقتل قاسم بن حسن علیه‌السلام، مقتل ابوالفضل علیه‌السلام، مقتل الحسین علیه‌السلام، مصیبت‌نامه زینب علیها‌السلام ؛ که همه آن‌ها از منابع تاریخی، رجالی، سیره، مقاتل و أنساب تا سال ۷۰۰ هجری قمری استفاده، و استخراج گردیده و سپس برای طالبان و شیعیان حسینی، عرضه گردید.

در محرم امسال ۱۳۹۳ مقتل ۱۸ نفر شهدای آل ابی‌طالب (بنی‌هاشم) را بر همان مبنا که در دست شماست نوشتم، امید است معرفت همه نسبت به امام و شهدای کربلا روزبه‌روز بیشتر گردد.

نکته قابل توضیح اینکه: کار تخصصی، برای مطالعه کتاب و تألیف دو چیز لازم دارد اول داشتن کتاب‌های بسیار که به‌عنوان مدارک و منابع به شمار می‌رود. دوم، وقت زیادی لازم دارد که محقق و مؤلّف صرف تحریر آن کند.

بحمدالله، آمدن نرم‌افزارهایی که مؤسسات فرهنگی آن‌ها را پس از سال‌ها زحمت به بازار کتاب عرضه داشتند، کار را برای مؤلفین آسان نمودند؛ و ۹۰ درصد منابع ما از همین نرم‌افزارهاست.

در این راستا مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی قم خصوصاً، که با عنایت رهبر فرزانه انقلاب در سال ۱۳۶۸ تأسیس گردید و در اشاعه فرهنگ شیعی و اسلامی نقش داشت قابل‌تقدیر و ستایش است. جزاهم اللّه خیر الجزاء.
و سال ۱۳۹۳ نرم‌افزار مکتب اهل‌البیت از مرکز معجم فقهی مرحوم آیت‌الله گلپایگانی و مرکزالمصطفی آیت‌الله سیستانی، دامت برکاته به بازارِ فرهنگ دوستان، عرضه شد که این هم قابل تشکر است.

در خاتمه غیر از چهارده معصوم، کسی مصون از سهو و نسیان و خطا در فکر و عمل و تألیف نیست. اگر محققان و علماء نقصی و سهوی از این کتاب مشاهده کردند، می‌توانند با ارسال آن به پست الکتریکی shahidanekarbala[at]gmail.com یا از قسمت ارتباط با ما، ما را در جهت اصلاح آن مطلب خوشحال کنند.

«یا ربّ مباد کس را مخدوم بی‌عنایت»
و آخر دعوانا ان الحمدللّه رب‌العالمین
محرم ۱۳۹۳

معرفی شهدای بنی هاشم علیهم السلام

تعداد شهدای آل ابوطالب

مورخین و محدثین و علمای رجال و أنساب و صاحبان کتب مقاتل، تعداد شهدا از آل ابوطالب را مختلف نوشته‌اند. لذا از ۱۰ تا ۳۰ نفر یادداشت کرده‌اند که ما به تعدادی از آنان اشاره می‌کنیم:

۱۶ نفر: ابی مخنف، المحبر، المحن، المنتظم، تاریخ خلیفه (بقولی)، ألامالی الخمیسیه (بقولی)، ألمعجم‌الکبیر، ألمجدی، تاریخ مدینه دمشق، مقتل خوارزمی، ذخائر العقبی (بقولی)
۱۷ نفر: ألعقدالفرید، التنبیه و الاشراف، اقبال‌الاعمال، ألجوهرة فی نسب الامام علی علیه‌السلام، امالی الخمیسیه (بقولی)، الارشاد (بقولی)، تاریخ خلیفه، ألمعجم‌الکبیر (بقولی)
۱۸ نفر: مقتل فضیل، دلائل‌الامامة، ألهدایة الکبری، امالی الصدوق، تاج الموالید، الکامل، کامل بهائی، عیون اخبار الرضا، الارشاد
۱۹ نفر: ألبدء و التاریخ، مناقب ابن شهرآشوب (بقولی)، تذکرة الخواص، تاریخ المختصر الدول
۲۰ نفر: طبقات کبری
۲۱ نفر: کفایه‌الطالب، تذکرة الخواص، لباب‌الأنساب
۲۳ نفر: ألذریة الطاهرة، ذخائر العقبی (بقولی)
۲۴ نفر: مقاتل‌الطالبیین
و از اقوال دیگر برای عدم اطاله، پرهیز کردیم.
خوانندگان محترم، اگر به‌دقت در منابع این کتاب بنگرند، اختلاف تعداد از ۱۰ تا ۳۰ نفر است؛ که بعضی مؤلفین متأسفانه “چند قولی” نقل کردند؛ مانند ذخائر العقبی ۱۶ نفر، ۲۳ نفر، ۲۷ نفر، تاریخ خلیفه ۱۶ نفر، ۱۷ نفر، مناقب ابن شهرآشوب ۱۹ نفر، ۲۷ نفر، ألامالی الخمیسیه ۱۳ نفر، ۱۶ نفر، ۱۷ نفر و بر این اختلافِ تعداد نفرات، کار را برای اهل مطالعه سخت می‌کند.
جالب آنکه بعض مؤلفین قدیم (تا سال ۷۰۰ هـ ق):

۱- بعضی از مطالب صفحات قبلی نوشته خودشان را فراموش کرده
۲- یا دوباره تکرار کردند.
۳- و یا شرح‌حال بعضی شهدا را نوشتند ولی عدد جمع با شرح‌حال تطابق ندارد!
۴- بعضی امام حسین علیه‌السلام و مسلم بن عقیل را جزء شمارش آوردند که مثلاً ۱۹ نفر می‌شوند درحالی‌که تحقیق ما درباره تعداد شهدا غیر امام حسین علیه‌السلام هست تا با روایات وارده تطابق داشته باشد.

نظر ما بیشتر به ۱۸ نفر است؛ و ۱۷ نفر هم به آن بسیار نزدیک است. برای روشن شدن تعداد، به جدول صفحه بعد مراجعه شود؛ که به‌جز روایات، کثرت ناقلین نظر ما را اثبات می‌نماید و برای توجه اهل مطالعه فصلی به نام نوادر را به ترتیب یادداشت کردیم که در آن نام ۴۴ نفر از آن‌ها را ضبط کردیم، که در میان این‌ها فقط محمد بن مسلم بن عقیل را نهایتاً ۷ کتاب جزء شهدا یادداشت کردند، که در مقابل ۱۸ نفر هیچ برابری نمی‌کند.
اما روایت درباره ۱۸ نفر همان است که امام رضا علیه‌السلام به ریان بن شبیب فرمود: ۱۸ مرد (ثمانیة عشر رجلاً من اهل بیته) از اهل‌بیت حسین علیه‌السلام با او کشته شدند.*
اما روایت و اقوال درباره ۱۷ نفر چنین نوشته‌اند:
یکی از نوکران امام سجاد علیه‌السلام به او عرض کرد: آیا وقتش نرسیده که اندوه شما پایان پذیرد؟ فرمود: من با چشم خود دیدم که پدرم و برادرانم و عمویم و ۱۷ کس از خانواده‌ام پیرامونم کشته شدند بااین‌حال چگونه اندوهم پایان پذیرد.*
امیرالمؤمنین علیه‌السلام فرمود: این سرزمین کربلا دفن می‌شود در آن حسین و ۱۷ مرد که همه آنان از فرزندان من و فرزندان فاطمه می‌باشند.*
امام صادق علیه‌السلام به پیرمردی فرمود: آنچه از مصیبت به فرزندان فاطمه رسیده، همانند مصیبت حسین علیه‌السلام نبود، هرآینه حسین کشته شد با ۱۷ نفر از اهل‌بیتش*  محمد بن حنفیه برادر امام حسین علیه‌السلام فرمود: هرآینه ۱۷ نفر از فرزندان فاطمه علیهاالسلام با حسین علیه‌السلام کشته شدند:*
توضیح: ۱۷ نفر از فرزندان فاطمه تطابق با بعضی از شهدا از فرزندان عقیل و عبداللّه بن جعفر ندارد.*
حسن بصری گفت: با حسین علیه‌السلام ۱۷ نفر مرد از اهل‌بیتش کشته شدند.*  که بر روی زمین، آن روز همانند این‌ها شبیهی نبوده است.*

پسری از خاندان حسین علیه السلام

آنچه از ابی مخنف در فصل دوم نقل می‌کنیم پسری از خاندان او، به عبداللّه بن حسن مربوط می‌شود. لذا مقتل ابی مخنف، از عبداللّه بن حسن نام نبرده است.
طبقات کبری: در این هنگام حسین درحالی‌که جبة خز خاکستری بر تن داشت برابر خیمه خود نشسته بود و تیرها بر چپ و راست او فرومی‌بارید؛ و پسرک ۳ ساله‌ای ‌از او کنارش بود عبقة بن بشر اسدی تیری بر او زد و او را کشت.
طبقات کبری: در این هنگام پسرکی از پسران حسین علیه‌السلام دوان‌دوان آمد و بر دامن حسین علیه‌السلام نشست. مردی او را نشانه گرفت و تیری انداخت که بر گلوی کودک نشست و او را کشت.
حسین به پیشگاه خدا عرضه داشت: پروردگارا اگر پیروزی را از ما بازداشته‌ای چنان دار که سرانجام آن پسندیده باشد و انتقام ما را از گروه ستمگر بگیر.
آنچه در قول اول مقاتل‌الطالبیین در فصل دوم آمده مربوط به عبداللّه بن حسن است اما در قول دوم گوید: مدائنی از هانی بن ثبیت قابضی که در کربلا بوده، گوید: من نزد سواران لشکر ایستاده بودم که کودکی از خاندان حسین از خیمه بیرون آمد و هراسان به‌سوی راست و چپ می‌نگریست. ناگاه مردی از لشکر عمر بن سعد را دیدم که اسب خود را رکاب زد و به آن کودک رسید و از روی اسب خم شد و آن کودک را به قتل رساند.
الکامل: کودکی، از یکی از خیمه‌های حسین خارج شد و چوبی از چوب‌های خیمه را گرفته و وحشت‌زده نگاه می‌کرد. مردی به او حمله کرد و او را کشت. گفته‌شده: آن شخص هانی ثبیت حضرمی بود.
درمجموع: «پسرک ۳ ساله»، «پسرکی دوان‌دوان»، «کودکی از خاندان هراسان»، «کودکی از یکی از خیمه‌ها با چوبی همراه داشت»، دقیقاً معلوم نیست که چه کسی بود و ما در نوادر یادداشت کردیم که فرزندانی بنام ابراهیم، حمزه، زید، قاسم، محمد، عمرو، جعفر، برای امام حسین گفته‌اند و برای ما ثابت نشده که این کودک کدام باشد. اللّه اعلم.

شهدای بنی هاشم علیهم السلام از منظر تاریخ